AL DE WOORDEN TE GEBRUIKEN IN ONDERSTAAND KRUISWOORDRAADSEL STAAN HIER UITGELEGD.
Blauwe reus
Een blauwe reus is een type buitengewoon heldere en hete ster. Een karakteristieke blauwe reus heeft een massa van meer dan 10 maal de zonnemassa en produceert duizenden malen meer energie dan onze
zon. Door deze hoge snelheid van de
kernfusie in het binnenste van de ster raakt de waterstof relatief snel op, zodat de ster reeds na enkele tientallen miljoenen jaren de hoofdreeks verlaat en op weg gaat om een supernova van het type II te worden. Ter vergelijking: een ster als onze zon heeft een levensduur van vele miljarden jaren. De blauwe kleur wijst op een hoge oppervlaktetemperatuur van 20.000 tot 30.000
Kelvin. Een groot deel van de energie wordt niet uitgezonden in het zichtbare deel van het
spectrum, maar in het
ultraviolet. Blauwe reuzen zijn veel zeldzamer dan sterren zoals onze zon of de nog kleinere
rode dwergen, maar door hun grote lichtkracht kunnen ze nog op afstanden van duizenden lichtjaren met het blote oog worden waargenomen. Onder de zichtbare sterren zijn er daarom niet weinig sterren van dit type. Voorbeelden van blauwe reuzen zijn
Rigel,
Canopus en
Deneb.
Zonnemassa Klik hier.
Kernfusie Klik hier.
Waterstof
Waterstof is het eerste element van het
periodiek systeem. Onder normale omstandigheden is het een kleurloos, geurloos en smaakloos gas, gevormd door diatomaire moleculen; H
2. Het waterstofatoom, aangeduid als H, bevat een kern met een
proton en het bevat één
elektron. Het atoomnummer is 1 en de
molaire massa is 1,00797 g/
mol. Waterstof is één van de belangrijkste onderdelen van water en van alle organische stoffen en het is overal te vinden, niet alleen op Aarde maar ook in de rest van het heelal. Er zijn drie waterstof
isotopen:
protium, massa 1, te vinden in meer dan 99,98% van de natuur,
deuterium, massa 2, in de natuur ongeveer 2% voorkomen; en
tritium, massa 3, in de natuur te vinden in kleine hoeveelheden, maar wordt vooral geproduceerd in nucleaire reactoren door de mens.
Toepassingen:
De meest belangrijke toepassing van waterstof is de
ammoniak synthese. Waterstof wordt veel gebruikt tijdens brandstofproductie, onder andere tijdens hydrocracking (afbraak van stoffen door waterstof), en tijdens
zwavel eliminatie. Grote hoeveelheden waterstof worden verbruikt tijdens katalytische
hydrogenatie van onverzadigde plantaardige oliën voor de productie van vaste vetten. Hydrogenatie wordt toegepast tijdens de fabricage van organische producten. Grote hoeveelheden waterstof worden gebruikt als raketbrandstof, in combinatie met zuurstof of
fluor, en als raketrotor, roterend onder invloed van nucleaire energie.
Eigenschappen:
Een waterstofmolecuul heeft een
molaire massa van 2,01594 g/mol. In gasvorm heeft waterstof een dichtheid van 0,071 g/l bij 0°C en 1
atm. De relatieve dichtheid van waterstof, vergeleken met die van lucht, is 0,0695 g/l. Waterstof is van alle stoffen die wij kennen de meest licht ontvlambare stof. Waterstof is wat beter oplosbaar in organische oplosmiddelen (zoals
ethanol) dan in water. Veel metalen absorberen waterstof. Absorptie van waterstof door staal resulteert in broos staal. Dit leidt vaak tot fouten in chemische productieprocessen.
Bij kamertemperatuur is waterstof niet erg reactief, tenzij het is geactiveerd door bijvoorbeeld een passende
katalysator. Wanneer de temperatuur hoog is, is waterstof zeer reactief.
Hoewel waterstof over het algemeen diatomair is, zullen de moleculen uiteen vallen in losse atomen bij hoge temperaturen. Waterstofatomen zijn erg reactief, zelfs bij normale temperaturen. Ze reageren met
oxiden en
chloriden van metalen als
zilver (Ag),
koper (Cu),
lood (Pb),
bismut (Bi) en
kwik (Hg), zodat de bindingen tussen metalen en zuurstof of chloor loslaten. Het kan zouten, zoals
nitraten,
nitrieten,
natrium (Na) en
kaliumcyanide (KCN), reduceren tot een metaalachtige substantie. Waterstof reageert met een aantal elementen, metaal en niet-metaal, zoals
natriumhydride (NaH),
kaliumhydride (KH),
waterstofsulfide (H2S) en
fosfine (PH3). Waterstofatomen kunnen met zuurstof reageren tot
waterstofperoxide (H2O2). Waterstofatomen reageren met organische stoffen tot een groot aantal verschillende producten. Het kan bijvoorbeeld met
etheen (C2H4) reageren tot
ethaan (C2H6) en
butaan (C4H10). De warmte die vrijkomt tijdens regeneratie van waterstofmoleculen wordt gebruikt om hoge temperaturen te bereiken tijdens laswerkzaamheden.
Waterstof reageert met zuurstof tot water, maar de reactie verloopt erg langzaam onder normale temperaturen. Wanneer de reactie wordt versneld met behulp van een katalysator of een elektrische vonk, vindt deze plaats met explosieve snelheid.
Meer uitleg.
Klik hier.
Hoofdreeks Klik hier.
Supernova Klik hier.
Kelvin
De Engelse wis- en natuurkundige William Thomson Lord Kelvin (1824-1907) is de man van het absolute nulpunt, -273,15 graden. Bij de laagst mogelijke temperatuur zijn alle moleculen tot stilstand gekomen. Kelvin ontwikkelde een temperatuurschaal die eenvoudig is om te rekenen door 273 graden op te tellen bij het aantal graden Celsius: 0 graden Celsius komt overeen met 273 graden Kelvin.
Meer uitleg.
Klik hier.
Spectrum
Een spectrum van het licht van een hemellichaam toont het licht van het object, gesorteerd naar
golflengte (kleur). Een spectrum van zonlicht kan bijvoorbeeld worden verkregen door het licht door een
prisma te laten vallen. De regenboog is een voorbeeld van een spectrum; de kleuren worden gescheiden door breking van het licht in waterdruppels. Het spectrum van een ster of sterrenstelsel bevat belangrijke informatie over het object, zoals bijvoorbeeld de (oppervlakte)temperatuur, samenstelling, (rotatie)snelheid, en meer. Voor sterrenkundigen is het spectrum dan ook een essentiëeel hulpmiddel voor het doen van onderzoek. Waargenomen sterren worden geclassificeerd naar hun
spectraaltype, dat iets zegt over de evolutiefase van die sterren.
Meer uitleg.
Klik hier.
Ultraviolet
Lichtjaar
Eén lichtjaar is de afstand die het licht in één jaar aflegt. Het licht heeft een snelheid van ongeveer 300.000 km/s. In één seconde legt het licht dus 300.000 km af. In één minuut dus 60 x 300.000 = 18 miljoen km. In één uur 60 x 18 miljoen = 1080 miljoen km. In één dag 24 x 1080 miljoen km = ongeveer 26.000 miljoen km. Dat is 26 miljard km. Per jaar legt het licht 365 x 26 miljard = 9500 miljard km af. Ofwel 9,5 biljoen km (9.500.000.000.000)!
Als een raket zó hard zou gaan, zou hij in één jaar 250 miljoen keer om de aarde kunnen vliegen. Of 13 miljoen keer heen en terug naar de maan. Of nog haast 1000 keer heen en terug naar Pluto! De dichtstbijzijnde ster,
Proxima Centauri, staat op een af stand van 4,3 lichtjaar. Het licht heeft dus meer dan vier jaar nodig om van die ster naar de Aarde te komen! De
Andromedanevel, een naaste buur van ons melkwegstelsel, staat op 2,2 miljoen lichtjaar afstand; het licht dat we van dat stelsel ontvangen, vertrok dus 2,2 miljoen jaar geleden.
Sterrenkundigen werken vaak met een andere afstandsmaat. Dat is de
parsec, vaak afgekort tot pc. Eén parsec is gelijk aan 3,26 lichtjaar. Proxima Centauri staat dus op een afstand van 4,3 : 3,26 = 1,32 parsec en de Andromedanevel op 2,2 miljoen gedeeld door 3,26 = 675.000 parsec. Het voordeel van de parsec boven het lichtjaar is dat het een eenheid is waar gemakkelijk voorvoegsels voor geplaatst kunnen worden. Zo kennen we ook nog de kiloparsec. Het voorvoegsel kilo betekent duizend. Eén kilometer is immers duizend meter. Zo is één kiloparsec gelijk aan duizend parsec (dus aan 3260 lichtjaar). Tenslotte kennen we nog de megaparsec. Het voorvoegsel mega betekent miljoen. Eén megaparsec is dus gelijk aan één miljoen parsec en komt overeen met 3.260.000 lichtjaar. Afstanden tot andere sterrenstelsels worden soms in megaparsec opgegeven. Een kiloparsec wordt vaak afgekort tot kpc en een megaparsec tot Mpc. Zoals eerder vermeld staat de Andromedanevel op een afstand van 675.000 parsec. Dat is 675 kpc ofwel 0,675 Mpc
Meer uitleg.
Klik hier..
Rigel
Rigel (beta Orionis) is de helderste ster in het sterrenbeeld Orion,
Betelgeuze (alpha Orionis) is variabel en maar iets zwakker op zijn maximale helderheid. Rigel is een blauwe superreus, ongeveer 70 maal de diameter van de Zon. Zij maakt deel uit van de groep van sterren die de Orion OBI Associatie vormen en waarvan ook de sterren in de riem van Orion en die rond de
Orionnevel deel uitmaken. De naam Rigel is de oorspronkelijke Arabische naam van het sterrenbeeld Orion. De ster staat ook bekend als Algebar en Elgebar.
Meer uitleg.
Klik hier.
Canopus
Canopus (alpha Carinae) is de helderste ster in het sterrenbeeld
Kiel (Carina). De ster staat ook bekend als Suhel en Suhail. Canopus is na
Sirius de helderste ster aan de hemel maar is op noordelijke breedten niet zichtbaar.
Meer uitleg.
Klik hier.
Deneb
Zon Klik hier.
Heelal Klik hier.
Aarde Klik hier.
Zwaartekracht
Zwaartekracht of gravitatie is de kracht die werkt tussen alle dingen die massa hebben. De zwaartekracht is 1 van de 4 fundamentele natuurkrachten, en is de meest belangrijke op astronomische schalen. Zwaartekracht is altijd aantrekkend en nooit afstotend. Dankzij de zwaartekracht zweven wij niet van de Aarde weg, blijft de Aarde bij elkaar, en blijft de Aarde rond de Zon draaien. Mede dankzij de zwaartekracht blijft de Zon schijnen.
Meer uitleg.
Klik hier.
Gravitatieconstante. Klik hier.
Sterrenstelsel. Klik hier.
Atoom. Klik hier.
Energie. Klik hier.
IJzer. Klik hier.